Trường Kỳ
Thái Thanh: Lại tiếp tục cuộc hành trình vượt thời gian
Có một dạo người ta tưởng sẽ không bao giờ còn được thưởng thức tiếng hát Thái Thanh khi bà tuyên bố giải nghệ lúc đến tuổi về hưu cách đây khoảng 6 năm. Trước đó, bà đã mở một lớp dạy hát tại cùng địa điểm với lớp nhạc của nhạc sĩ Nghiêm Phú Phi ở Orange County, nam California.
Ba năm sau, sự kiện Thái Thanh bị “stroke” nặng, khiến những người mến mộ tiếng hát bà không còn hy vọng gì để có thể được nghe lại tiếng hát được xưng tụng là “vượt thời gian” này. Trước đó không lâu, tình trạng sức khoẻ của Thái Thanh đã có những dấu hiệu suy kém.
Thời kỳ này, trong một lần qua miền nam California, tôi liên lạc với Thái Thanh để xin phỏng vấn và được bà vui vẻ nhận lời. Nhưng cuộc hẹn đã phải hủy bỏ ngay trước khi tôi lên đường đến căn phòng số 103 của bà trên đường Magnolia ở Fountain Valley do bà bị mệt bất ngờ. Tôi cũng tưởng rằng tình trạng sức khoẻ của Thái Thanh như vậy, khó thể nào thực hiện được một cuộc phỏng vấn khác…
Nhưng không đầy 2 năm sau, tôi được tin từ gia đình và những người thân của Thái Thanh cho biết tình trạng sức khoẻ của bà đã trở lại khả quan khi bà sắp sửa bước vào lớp tuổi 70. Cùng một lúc, Thái Thanh cho biết do nghiệp dĩ đã gắn liền cuộc đời bà với sân khấu nên bà cảm thấy nhớ khán giả, nhớ ánh đèn nên quyết định tiếp tục… vượt thời gian để trở lại với những người mến mộ bà từ trên nửa thế kỷ.
Trong lần trò chuyện gần đây nhất với Thái Thanh vào hạ tuần tháng 9 năm 2005, tôi đã thật sự ngạc nhiên gặp lại một Thái Thanh linh hoạt và khéo léo qua những câu trả lời với một trí nhớ bén nhậy. Điều này cho thấy tình trạng sức khỏe của bà đã trở nên rất khả quan.
Cũng trong dịp này Thái Thanh cho biết lý do trở lại sân khấu của bà sau khi đã tuyên bố giải nghệ. Tất cả đến từ sự đốc thúc của 2 cô con gái nghệ sĩ là Ý Lan và Quỳnh Hương, cho biết là khán thính giả vẫn mong mỏi được thưởng thức tiếng hát liên quan đến những kỷ niệm một thời nơi họ.
Để rồi Thái Thanh quyết định bước lên sân khấu cùng với các con và các cháu trong những chương trình đặc biệt “Thái Thanh: 3 Thế Hệ”, diễn ra tại một số thành phố lớn ở Hoa Kỳ.
Qua những lần xuất hiện đó, Thái Thanh đã thật sự khiến khán giả thích thú khi bà trình bày những nhạc phẩm do họ yêu cầu. Thái Thanh đã đáp ứng được hầu như tất cả những lời yêu cầu đó do sự thuộc nằm lòng rất nhiều ca khúc, tích lũy được từ trên nửa thế kỷ đi hát.
Điều này chứng tỏ trí nhớ của Thái Thanh vẫn còn ở mức độ hoạt động bình thường sau khi tiệc sinh nhật mừng bà 71 tuổi vừa được các con cháu tổ chức trong vòng thân mật gia đình vào tháng 8 năm 2005 vừa qua. Bà cho biết “Đáng lẽ cái trí nhớ của tôi đã bị tiêu hủy đi nhiếu lắm, mà không biết trời thương thế nào mà lại được phục hồi. Nhất là về bản nhạc thì lại nhớ từ từ trở lại rất nhiều…”
Đại Hội Nhạc Trẻ Taberd năm 1973
Trí nhớ của Thái Thanh còn tỏ ra minh mẫn hơn khi nhắc về vài chuyến lưu diễn “chui” do tôi và một số bạn bè tổ chức cho bà cùng các nhạc sĩ Hoài Trung, Hoài Bắc và ban nhạc The Dreamers gồm các con của nhạc sĩ Phạm Duy tại Đà Lạt và vài thành phố phụ cận sau biến cố tháng 4 năm 75. Bà cũng còn nhớ trước đó 2 năm đã cùng Hoài Trung, Hoài Bắc xuất hiện lần đầu tiên dưới tên ban hợp ca Thăng Long tại Đại Hội Nhạc Trẻ Taberd năm 1973.
Sau những lần tái xuất hiện trước khán giả trong vòng hơn một năm trở lại đây, người ca sĩ biểu tượng cho nền tân nhạc Việt Nam sinh năm 1934 này đã luôn giữ được vị trí cao nơi tâm hồn khán giả là những người luôn mong mỏi bà tiếp tục vượt mãi thời gian…
Thái Thanh – tên thật là Phạm thị Băng Thanh– khởi nghiệp ca hát từ khi 16 tuổi với ban hợp ca Thăng Long gồm Thái Thanh, Thái Hằng, Hoài Trung Phạm Đình Viêm, Hoài Bắc Phạm Đình Chương từ khi tản cư ra khu, đến nay đối với bà vẫn là những kỷ niệm khó quên: “Tôi với ban hợp ca Thăng Long đã đứng ra sân khấu ngoài trời để hát cho bà con cô bác ngồi nghe đấy. Ngày xưa đó đâu có ghế như mình ở đây đâu. Cứ trải thảm ra mà ngồi nghe chúng tôi hát”.
Qua lần trò chuyện với người viết, Thái Thanh làm như sống lại với nhửng kỷ niệm quí giá của những ngày đầu đi hát với ban hợp ca Thăng Long, là tên do song thân bà đặt khi tất cả những người con trong gia đình đều chào đời tại Hà Nội, được coi là nơi “ngàn năm văn vật đất Thăng Long”.
Bà miệt mài hồi tưởng về một quá khứ tưởng như khó phai mờ với thời gian. Thái Thanh đã sống lại với kỷ niệm, sống lại với những buổi trình diễn giữa một mùa lạnh với gió rét lạnh căm “Có những hôm ở Hà Nội mà chú biết là mùa lạnh thì gió và rét thì không thể nào hát nổi, phải xin quí vị đợi đến ngày hôm sau. Thí dụ như đã quảng cáo Thứ Bảy thì Chủ Nhật mình mới hát để cho mưa to gió lớn và cơn lạnh xuống đi thì chúng tôi lại ra hát lại”.
Là người con út trong gia đình, Thái Thanh luôn nhớ về người đã hướng dẫn bà về nhạc là người anh ruột Phạm Đình Chương tức nhạc sĩ Hoài Bắc. Những lời khen tặng của người anh ruột đã khiến Thái Thanh lên tinh thần rất nhiều để từ đó khởi sự cho một cuộc hành trình vượt thời gian bằng âm nhạc. Bà nhớ mãi câu khen ngợi của Phạm Đình Chương: “cái cô này, note nhạc chưa vào đầu cô thì nó đã vào được tiếng hát của cô rồi”.
Một điều ít ai ngờ là chính Thái Thanh trước đó không bao giờ nghĩ mình sẽ trở thành ca sĩ. Nhưng theo bà, có lẽ do chịu ảnh hưởng nặng nề của một gia đình nghệ sĩ – với song thân là những người biết sử dụng đàn tỳ bà và đàn nguyệt – nên âm nhạc đã thấm sâu vào tâm hồn lúc nào không biết nên đến một lúc nào đó bộc phát nơi một người vốn dĩ đã có một làn hơi và một chất giọng tốt…
Sau khi di cư vào Nam, tiếng hát Thái Thanh đã tìm ngay cho mình được một chỗ đứng vững vàng qua những chương trình phát thanh và sau đó trên các đĩa nhạc và băng nhạc trong suốt 2 thập niên 60 và 70.
Thời đó đã cách đây trên ba bốn chục năm, nhưng những hình ảnh đó vẫn hiện ra rõ ràng trong trí tưởng của Thái Thanh khi bà nhớ về những chiếc máy vi âm cổ điển ngày xưa, so sánh với những micro tân tiến hiện nay. Điều này đã khiến bà rất sung sướng vì được trải tiếng hát của mình ra trong một thời gian rất dài…
Hai thập niên 60 và 70 là thời kỳ tiếng hát Thái Thanh được coi là vàng son nhất. Danh hiệu “tiếng hát vượt thời gian” dành cho bà cũng được ra đời trong thời gian này. Vì “thời đó chúng tôi chưa phải lo lắng cho gia đình nhiều như bây giờ về vấn đề sinh sống. Đi hát là có tiền. Cha mẹ anh em trong gia đình sống một cách rất vững vàng trong đời sống. Khi đời sống mình không phải lo, thì Trời ơi mình hát đã lắm chú ơi… Cho đến khi sang đến bên Mỹ này thì lại đi hát rồi lại dây hát. Rồi cho đến bây giờ thì là lại sắp đi sang Canada hát cho khán giả tôi nghe đấy.”
Ngoài việc đi hát, Thái Thanh từng học guitar và piano. Với nhạc khí sau, bà đã theo học trên một chục năm ở Sài Gòn. Khi còn dạy hát, bà đã sử dụng keyboard trong phần hướng dẫn học sinh.
Khi đề cập đến những nhạc phẩm gắn bó nhất với cuộc đời đi hát trên nửa thế kỷ của mình, Thái thanh cho biết tác giả của những nhạc phẩm đó không ai khác hơn là Phạm Duy và Phạm Đình Chương. Bà kể: “Về nhạc thì phải nói đến ông Phạm Duy và Phạm Đình Chương là người ở trong gia đình! Mỗi khi các anh làm được mấy câu đã gọi Thanh ơi Thanh, Thái Thanh ra đây hát thử cho anh câu này coi ra làm sao. Thế là mình đã hát ngay rồi. Từ khi bản nhạc chưa thành hình, chú thấy không? Thành ra các bản nhạc nói chung của Phạm Duy, Phạm Đình Chương là những bản nhạc gắn bó với tôi nhiều lắm”.
Về vấn đề theo đuổi nghề ca hát của hai cô con gái là Ý Lan và Quỳnh Hương, Thái Thanh cho biết thật sự bà không muốn các con theo nghề hát như bà. Nếu muốn, bà đã khuyến khích Ý Lan ngay từ khi còn trẻ, trong thời gian gia đình bà cư ngụ trong một căn nhà xinh xắn gần bệnh viện Đồn Đất ở Sài Gòn, “Nhưng không hiểu làm sao ý tôi muốn các cháu lại làm ngược lại. Bây giờ các cháu lại đi hát nhiều hơn mẹ!”. Và bà đã cảm thấy rất sung sướng trước những thành công của các con, sung sướng hơn trước những thành công của chính mình.
Thái Thanh còn được gọi là một giọng ca huyền thoại của tân nhạc Việt Nam. Về điểm này bà tỏ ra hãnh diện, nhất là đã được gọi là một giọng ca huyền thoại mà vẫn còn đi hát. Nhưng giọng ca huyền thoại này có khó tính khi bước lên sân khấu trình diễn như một số người đã có nhận xét như vậy hay không?
Về nhận xét này, Thái Thanh chỉ xác nhận ở một vài điểm đối với nhà tổ chức: “Chỉ khó khi nhận lời người ta mời, thì có. Còn buớc lên sân khấu chỉ có mình với khán thính giả, còn gì nữa để mà khó tính đâu. Khó tính với những người mời mình là để xem rạp thế nào, hát với những ai, những giọng ca nào. Thì đó là để mình hiểu là mình muốn như thế nào chứ cũng không có nghĩa là người ca sĩ này tôi không ưa đâu, thôi đừng có mời. Không! Ca sĩ nào tôi cũng thương yêu”.
Với số tuổi 71 hiện nay, dù lại tiếp tục vượt thời gian, nhưng giọng ca huyền thoại Thái Thanh cũng đang cố gắng hoàn tất một tập hồi ký, ghi lại những kỷ niệm về cuộc đời ca hát của mình vì sợ sẽ khó thực hiện khi số tuổi càng ngày càng cao.
Song song với việc tiếp tục… vượt thời gian bằng giọng hát huyền thoại của mình, người nữ ca sĩ đã qui y từ hơn 20 năm nay với pháp danh là Nguyên Duyên – với ý nghĩa Thái Thanh cho biết là cái duyên sẽ có nguyên ở nước Việt Nam – hiện đang có những sinh hoạt hàng ngày bình thường của một người lớn tuổi.
Đó là duy trì sức khỏe bằng cách đi bộ và tập thể duc, lễ Phật và đọc kinh sách thường xuyên để có được sự bình an trong tâm hồn và thực hiện tập hồi ký như một di chúc tinh thần để lại cho con cháu cũng như những người mến mộ.
Từ khi sang Mỹ cách đây khoảng 20 năm, Thái Thanh đã thu tiếng hát mình trên 5 CD, trong số có những CD hát chung với con cháu, gần đây nhất là CD “Thái Thanh: 3 Thế Hệ” cũng là chủ đề của những chuyến lưu diễn của đại gia đình nghệ sĩ này mà gần đây hơn cả là chương trình “Thái Thanh: 3 Thế Hệ” được tổ chức tại Montreal vào ngày 13 tháng 11 năm 2005.
Thái Thanh, người có tất cả 5 con – 3 gái, 2 trai – và 12 cháu nội ngoại, cho biết sẽ không về Việt Nam an hưởng tuổi già như người anh rể Phạm Duy, tác giả của những nhạc phẩm đã tạo cho bà thành một tiếng ca huyền thoại. Hiện nay tuy xẩy ra tình trạng phân ly kẻ ở Việt Nam, người ở lại Mỹ, nhưng dòng nhạc Phạm Duy và tiếng hát Thái Thanh vẫn luôn là một sự bất khả phân ly…
Trong phạm vi của bài viết này, người viết chỉ muốn nhấn mạnh vào sự thực hiện tiếp tục cuộc hành trình vượt thời gian của Thái Thanh bằng âm nhạc. Trong một bài viết khác trong tương lai, một số những chi tiết khác liên quan đến cuộc đời, những cảm nhận và những hoạt động âm nhạc của bà sẽ được đề cập đến một cách đầy đủ hơn…